BIP
Na mapie Polski 1 stycznia 2024 roku pojawią się aż 34 nowe miasta. 8 z nich zlokalizowanych jest w województwie łódzkim. Miejscowości w Łódzkiem łączy jedna cecha: wszystkie prawa miejskie już kiedyś miały. Siedem z nich prawa miejskie straciło po powstaniu styczniowym. Wówczas car Rosji ukarał ludność tych miejscowości odebraniem praw miejskich za udział w walkach powstańczych.
Nowe miasta w Łódzkiem od 2024 roku
Zgodnie z przepisami, a dokładnie z ustawą o samorządzie gminnym statut miasta nadaje Rada Ministrów. Wcześniej odpowiednie wnioski składają władze gminy, która ubiega się o prawa miejskie. W 2023 roku o taką zmianę wniosło 8 miejscowości położonych w województwie łódzkim. Wszystkie wnioski zostały rozpatrzone pozytywnie. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów nowe miasta w Łódzkiem od 1 stycznia 2024 roku to:
- Grabów – w gminie Grabów, w powiecie łęczyckim,
- Kiernozia – w gminie Kiernozia, w powiecie łowickim,
- Białaczów – w gminie Białaczów, w powiecie opoczyńskim,
- Żarnów – w gminie Żarnów, w powiecie opoczyńskim,
- Inowłódz – w gminie Inowłódz, w powiecie tomaszowskim,
- Osjaków – w gminie Osjaków, w powiecie wieluńskim,
- Bolesławiec – w gminie Bolesławiec, w powiecie wieruszowskim,
- Parzęczew – w gminie Parzęczew, w powiecie zgierskim.
Nowe miasta w Łódzkiem: GRABÓW
Po raz pierwszy Grabów w powiecie łęczyckim pojawił się w dokumentach w roku 1232. Był wtedy niejako dodatkiem do kościoła w Dobrowie. W końcu XIII wieku wieś Grabów jednak upadła. Pojawia się ponownie na kartach historii w połowie XIV wieku jako własność szlachecka. W 1372 roku królowa Elżbieta spełniła prośbę kasztelana łęczyckiego i uczyniła wieś Grabów miastem.
W 1552 roku król Zygmunt August nadał Grabowowi przywilej, dzięki któremu można było w mieście organizować trzy jarmarki w roku i odbywać targi. W niewielkim mieście 1572 roku było zaledwie 12 rzemieślników. Pod koniec XVI wieku miejscowość zupełnie straciła charakter miejski, a nowe przywileje lokacyjne Grabów dostał dopiero w czasie zaboru pruskiego od Niemców. W pierwszej połowie XIX wieku miasto zaczęło się rozwijać i w ciągu pięciu dekad potroiło liczbę mieszkańców.
1857 roku Grabów zamieszkiwało 918 osób. Niestety, dwa lata później przez Grabów przeszła trąba powietrzna i zniszczyła znaczną część zabudowań. Mimo to mieszkańcy wystawili oddział do walki z Rosjanami w powstaniu styczniowym. 29 października 1863 roku Rosjanie właśnie pod Grabowem przegrali bitwę i zostali zmuszeni do wycofania się z miasta. Po klęsce powstania w 180 roku Grabowowi za karę odebrano prawa miejskie.
„Słownik geograficzny Królestwa Polskiego” wydany w 1881 roku w Warszawie tak opisywał Grabów koło Łęczycy (fragment):
W 2022 roku liczba ludności Grabowa wynosiła 998 osób. Na nowe miasto Grabów składają się:
- Grabów Osada – 189,86 ha
- Grabów Wieś – 727,83 ha.
Nowe miasta w Łódzkiem: KIERNOZIA
Osada Kiernozia sąsiadowała wsią Brodne. Tę w 1219 roku dostała katedra płocka. W 1303 roku w Kiernozi biskup poznański kościół. Kolejna wzmianka o Kiernozi jest w dokumencie z 1359 roku. Jest tu potwierdzenie, że Kiernozia była wówczas własnością dóbr biskupa poznańskiego. Pierwszy raz prawa miejskie Kiernozia dostała w 1567 roku, ale straciła je dekadę później w roku 1579. Kolejny raz Kiernozia stała się miastem przed rokiem 1784. Tym razem straciła je po powstaniu styczniowym.
Aż do 1870 roku Kiernozia zostawała w rękach prywatnych. Najpierw – w XV wieku – właścicielami była rodzina Serpskich, później rodzina Piwów, a następnie ród Łączyńskich. Ostatnimi prywatnymi właścicielami byli w XVIII wieku Lasoccy. W 2011 roku w Kiernozi mieszkało 947 osób.
Nowe miasta w Łódzkiem: BIAŁACZÓW
Historia Białaczowa sięga XIII wieku. W tym też okresie w miejscowości był już kościół. Wówczas wieś była własnością dwóch rodzin: Odrowążów i Białaczowskich. Ten stan rzeczy utrzymywany był aż do XVIII wieku. Prawa miejskie Białaczów zyskał w 1456 roku, a potwierdzono je w 1787. Około roku 1727 wieś przeszła na własność rodziny Małachowskich. Wtedy zaczął się najlepszy okres w życiu chłopów mieszkających w Białaczowie. Stanisław Małachowski nadał ludności wsi wolność osobistą. Chętnych zatrudnił też w wybudowanych przez siebie zakładach przemysłowych w Petrykozach, Rudzie i Parczowie. Zbudował również pałac oraz ratusz miejski. W 1787 właściciel miasta nadał mu herb przedstawiający w błękitnej tarczy herbowej splecione inicjały majuskułowe „S” i „M” barwy złotej.
Od 1795 Białaczów znalazł się w zaborze austriackim, następnie od 1809 w Księstwie Warszawskim, a od 1815 w Królestwie Polskim. W roku 1870 miejscowość utraciła prawa miejskie. Jak w wielu innych przypadkach, tak i Białaczów został ukarany za udział jego mieszkańców w powstaniu styczniowym.
Rozwój Białaczowa trwał nieprzerwanie do II wojny światowej. W 1945 roku dawny majątek białaczowskich został przejęty przez Skarb Państwa.
Nowe miasta w Łódzkiem: ŻARNÓW
Pierwsze wzmianki o Żarnowie pochodzą z XI wieku, co czyni tę miejscowość jednym z najstarszych osad na tym terenie. Pierwsze wzmianki o Żarnowie są w kilku dokumentach z przełomu XII i XIII wieku. Pierwszy z zapisów jest w bulli papieża Innocentego II wydanej w 1136 roku dla arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Tam pojawia się Żarnów jako Sarnov.
Druga wzmianka pochodzi z 1191 roku. Kościół w Żarnowie wymieniony jest w dokumencie pośród siedmiu świątyń znajdujących się w uposażeniu kolegiaty sandomierskiej. Natomiast trzeci zapis jest w dokumencie zwanym falsyfikatem mogileńskim. Przez wiele lat uważano, że dokument powstał w 1065 roku, ale udało się potwierdzić, że faktycznie powstał blisko 100 lat później – w roku 1155.
W XIV wieku Żarnów zaczął tracić na znaczeniu ze względu na szybko rozwijające się Opoczno. Miastem w przeszłości Żarnów był od 1415. Prawa stracił po powstaniu styczniowym. W czasie II wojny światowej Niemcy utworzyli tutaj getto dla mieszkańców żydowskim. Przebywało w nim 2500 osób. Wszyscy zostali później wywiezieni do getta w Opocznie, a następnie zamordowani w obozie zagłady Treblinka. Żarnów zamieszkuje, według danych GUS z 2021 roku, 1072 osoby.
Nowe miasta w Łódzkiem: INOWŁÓDZ
Wieś Inowłódz leży w dolinie białobrzeskiej nad Pilicą. Pierwsze wzmianki o Inowłodzu pochodzą z XII wieku (są zapisy w dokumencie datowanym na rok 1145), choć osada istniała tutaj już w wieku X. Wspomniany dokument potwierdza, że już w połowie XII wieku w Inowłodzu był kościół, który w 1086 roku ufundował Władysław Herman.
Prawa miejskie Inowłódz zyskał przed 1370 roku od króla Kazimierza Wielkiego. Wtedy też zbudowano tutaj zamek, którego głównym zadaniem była obrona północnej granicy Małopolski. Inowłódz stracił prawa miejskie w 1550, ale ponownie zyskał je w roku 1618.
W 1655 roku pod Inowłodzem wojska Stefana Czarnieckiego pokonały Szwedów. W 1870 roku Inowłódz po raz drugi w swojej historii stracił prawa miejskie.
Nowe miasta w Łódzkiem: OSJAKÓW
Pierwsze wzmianki o Osjakowie pochodzą z XIII wieku a dokładnie z 1299 roku, kiedy to miejscowość ta funkcjonowała jako osada, związana głównie z rolnictwem i hodowlą zwierząt. Wiadomo, że prawa miejskie wieś Osjaków otrzymała przed 1446 rokiem. Miejscowość jednak rozwijała się bardzo powolnie i prawa miejskie straciła w 1793 roku po pożarze, który pochłonął większość zabudowań w ówczesnym mieście Osjaków.
Osjaków miał szansę na znacznie lepszy rozwój dzięki żelazu pozyskiwanemu tutaj z rudy darniowej. Pierwsza kuźnica (dawny zakład w którym wytopione z rudy metale uzdatniano lub przerabiano za pomocą młota poruszanego kołem wodnym) powstała tutaj już w 1563 roku. Natomiast rudę żelaza wydobywano w okolicach Osjakowa jeszcze w czasie międzywojennym.
W 1791 roku miasto Osjaków było własnością Józefa Masłowskiego. W XIX wieku – już jako wieś – Osjaków był w rękach rodziny Psarskich. Ponad 60% populacji Osjakowa stanowili n a początku XX wieku Żydzi. W sierpniu 1942 roku Niemcy rozpoczęli eksterminację wszystkich mieszkańców Osjakowa o pochodzeniu żydowskim. Zginęli w Chełmnie nad Nerem.
Nowe miasta w Łódzkiem: BOLESŁAWIEC
Bolesławiec, położony w malowniczym powiecie wieruszowskim, to miejscowość o ciekawej historii, której korzenie sięgają daleko wstecz. Pierwsze wzmianki o Bolesławcu pochodzą z XIII wieku, kiedy to miejscowość ta była związana z rodem księcia Bolesława Pobożnego, od którego wzięła swoją nazwę. W 1266 roku po rozbiciu dzielnicowym Bolesław Pobożny w swojej dzielnicy miał miasto zwane wówczas civitas Boleslaviensis. W 1314 roku król Władysław Łokietek wcielił Bolesławiec do Korony Królestwa Polskiego, a w 1370 roku król Kazimierz Wielki zbudował tutaj zamek murowany.
Miasto rozwijało się prężnie, ale już w 1370 roku zostało wraz z całą ziemią wieluńską przekazane jako lenno księciu Władysławowi Opolczykowi. Ten zaś Bolesławiec przekazał w 1393 roku swojej żonie i bratankom. W 1401 roku miasto zdobył Władysław Jagiełło i ponownie włączył do Korony. W dokumentach jest potwierdzenie na to, że zaledwie dwa lata później w Bolesławcu były m.in.: łaźnia, młyn i szkoła.
W czasie potopu szwedzkiego najeźdźcy miasto złupili a zamek zburzyli. Odbudował go w 1670 roku starosta Jan Radziejowski, ale miasto w połowie XVIII wieku znów zostało zaatakowane i zamek został niemal kompletnie zniszczony. Po rozbiorach Polski miasto trafiło pod zabór rosyjski.
Współcześnie mieszka tu na stałe około tysiąca osób. W 2011 roku Główny Urząd Statystyczny odnotował 1152 mieszkańców Bolesławca.
Nowe miasta w Łódzkiem: PARZĘCZEW
Parzęczew, położony w urokliwym powiecie zgierskim, to miejscowość o fascynującej historii, której korzenie sięgają daleko w przeszłość. Parzęczew to pierwotnie wieś książęca, nad strumieniem zwanym Gnidą, która została założona przez rodzinę Pomianów przybyłą z Wielkopolski. Pierwsza wzmianka o Parzęczewie pojawia się w kronikach z datą 1385. Prawa miejskie mały Parzęczew otrzymał zgodnie z przywilejem wydanym przez króla Władysława Jagiełę. Co ciekawe, było to od tego momentu jedno z prywatnych miast w Polsce. Właścicielem Parzęczewa był łowczy łęczycki Wojciech Parzęczewski.
Miejscowość przez kolejne wieki rozwijała się dość powolnie. W kolejnych spisach ludności Parzęczew nie mógł przekroczyć liczby 1000 mieszkańców. Prawa miejskie zostały Parzęczewowi odebrane w 1870 r. na mocy carskiej reformy administracyjnej. Na początku II wojny światowej Parzęczew został wcielony do Rzeszy. Niemcy wymordowali całą ludność żydowską, która wówczas stanowiła niemal połowę populacji Parzęczewa.
Główny Urząd Statystyczny podaje, że w 2022 roku w Parzęczewie mieszkało 914 osób.
Jak dostać prawa miejskie
Jeżeli społeczność danej miejscowości chce z mieszkańców wsi stać się mieszkańcami miasta, musi przede wszystkim złożyć odpowiedni wniosek. Dokument trzeba złożyć do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji najpóźniej do 31 marca danego roku, by liczyć na to, że wraz z nastaniem nowego roku wieś stanie się już miastem.
Rada Ministrów musi wydać odpowiednie rozporządzenie do końca lipca. Jeżeli terminy zostaną dotrzymane, miejscowość 1 stycznia następnego roku staje się miastem. Aby wniosek nie został przez rząd odrzucony, muszą zostać spełnione kryteria określone w ustawie. Dla miasta jest to pięć kryteriów:
- liczba mieszkańców nie mniejsza niż 2 tysiące,
- ewentualne posiadanie praw miejskich w przeszłości,
- przynajmniej 60% mieszkańców musi utrzymywać się z działalności pozarolniczej,
- brak zabudowy zagrodowej w części miejskiej, posiadanie wyodrębnionego centrum,
- posiadanie niezbędnej infrastruktury technicznej – wodociągów, kanalizacji.
Dokumenty
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 lipca 2023 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy; Dz.U. 2023 poz. 1472
- Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym; Dz.U. 1990 nr 16 poz. 95
Komentowane 1
I dobrze niech płacą za prawa miejskie podatki x100% w górę