Boże Narodzenie w obrządku wschodnim
Prawosławni i wierni innych obrządków wschodnich rozpoczęli w niedzielę (7 stycznia) święta Bożego Narodzenia według kalendarza juliańskiego, czyli według tzw. starego stylu. Przypadają 13 dni po świętach katolickich.
W sobotnie (6 stycznia) popołudnie lub wieczór świętujące rodziny zasiadły do kolacji wigilijnej. Postny posiłek zaczynał się od modlitwy i dzielenia prosforą – chlebem liturgicznym używanym w Kościele wschodnim do konsekracji i komunii. Następnie wielu prawosławnych udało się do cerkwi na nocne, kilkugodzinne uroczystości religijne. Zależnie od lokalnej tradycji, najczęściej rozpoczynały się one o północy lub dwie godziny później.
Boże Narodzenie to jedno z dwunastu wielkich świąt liturgicznych w cerkwi prawosławnej. Przypadające w niedzielę święto nazywane jest też Zimową Paschą – dokonuje się pokłon natury.
W cerkwiach odprawiana jest świąteczna liturgia św. Bazylego Wielkiego. Teksty liturgiczne mówią, że cała przyroda ofiaruje coś Chrystusowi:
- pasterze przychodzą z pokłonem,
- mędrcy przychodzą z darami,
- ziemia ofiaruje grotę,
- ludzkość przynosi w ofierze Matkę, która jest najdoskonalszym z ludzkich stworzeń.
Pierwszy dzień święta jest poświęcony narodzinom Chrystusa i pokłonowi mędrców. Cały okres od Bożego Narodzenia do święta Chrztu Pańskiego (obchodzonego 19 stycznia) nosi ludową nazwę „światki”. Według tradycji, w te dni unikano ciężkich prac. Po zapadnięciu zmroku zaczynały się tzw. święte wieczory, gdzie wierni spotykali się i śpiewali kolędy.
Życzenia z okazji świąt Bożego Narodzenia według kalendarza juliańskiego wystosował do prawosławnych i wiernych innych Kościołów wschodnich m.in. prezydent RP Andrzej Duda z małżonką.
Życzenia Pary Prezydenckiej dla Wiernych Kościoła prawosławnego i Kościołów wschodnich w Polsce z okazji Świąt Bożego Narodzenia oraz Nowego Roku.https://t.co/8m0baZyk8H pic.twitter.com/chzBakjXpf
— Kancelaria Prezydenta (@prezydentpl) January 6, 2024
Grekokatolicy w Polsce świętowali w grudniu
Boże Narodzenie według kalendarza juliańskiego obchodzili dotąd też grekokatolicy w Polsce. Obecnie – decyzją hierarchów tego Kościoła – formalnie używa on w życiu liturgicznym kalendarza gregoriańskiego i Boże Narodzenie było przez nich obchodzone już w tym samym terminie, co w Kościele katolickim.
Na początku ubiegłego roku zwierzchnicy Cerkwi greckokatolickiej, najpierw na Ukrainie, a później i w Polsce, zdecydowali o odejściu w liturgii od kalendarza juliańskiego i przyjęciu gregoriańskiego. Zmiany weszły w życie 1 września 2023 roku, kiedy w Cerkwi zaczął się nowy rok liturgiczny.