“Zula Pacanowska. Strajk dudni ulicą”. Pamięci przywódczyni ruchu podziemnego w Litzmannstadt Getto

W ramach obchodów 80. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto na fasadzie kamienicy przy ul. Zgierskiej 56 w Łodzi odsłonięto instalację artystyczną “Zula Pacanowska. Strajk dudni ulicą”. Dzieło autorstwa Anki Leśniak przypomina postać Zuli Pacanowskiej, przywódczyni ruchu podziemnego w łódzkim gettcie. 

– Budynek przy ul. Zgierskiej 56 to jest część dawnego, tak zwanego resortu metalowego, gdzie pracowali głównie mężczyźni, ale kobiety również. W tym działacze i działaczki Lewicy Związkowej, która była dowodzona przez Zulę Pacanowską. To jest miejsce, w którym dość często dochodziło do akcji sabotażu, do strajków przeciw tej wyniszczającej polityce hitlerowskich Niemiec – tłumaczy Ewa Kamińska-Bużałek z Łódzkiego Szlaku Kobiet, inicjatorka projektu.

Instalacja znajdująca się z dwóch stron budynku składa się z kilku elementów i cytatów z prac Zuli Pacanowskiej.

– Z tyłu jest hasło “Łódź znowu powstaje na zew”, a od frontu jest tekst “Strajk dudni ulicą”, który odnosi się do biografii Zuli, do jej oporu wobec pracy dla nazistów. Mamy też płaskorzeźbę wzorowaną na orderze “Sztandaru Pracy”. To było takie najwyższe odznaczenie w czasach PRL, które Zula dostała pośmiertnie. Mamy jeszcze samo nazwisko Zuli napisane alfabetem hebrajskim – opowiada Anka Leśniak, autorka instalacji.

Zula Pacanowska to przedwojenna aktywistka Komunistycznej Partii Polski. Trafiła do getta w kwietniu 1940 roku, gdzie była współzałożycielką Organizacji Antyfaszystowskiej – Lewicy Związkowej i kierowała pracą kulturalno-oświatową. Pracowała w szpitalu w getcie jako sanitariuszka. W czasie Wielkiej Szpery nie opuściła swoich podopiecznych i dobrowolnie pojechała na śmierć razem z pacjentami. Wszyscy zostali zamordowani w obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem we wrześniu 1942 roku.