BIP
Wystawa Oświatówka. Fabryka nieoczywistości powstała z okazji 75-lecia powołania w Łodzi Wytwórni Filmów Oświatowych. Prezentuje jedynie wycinek dorobku artystycznego Wytwórni. Materiały audiowizualne, stworzone z ponad 200 fragmentów filmów, zostały podzielone na sekcje odpowiadające czterem żywiołom: ogniowi, wodzie, powietrzu i ziemi. Eseje wizualne prezentują nowe spojrzenie na produkcję Wytwórni i są próbą jej współczesnej interpretacji. Praca nad nimi została oddana w ręce młodych twórców filmowych.
W części „fabrycznej” wystawy, rozpoczynającej i kończącej zwiedzanie, prezentujemy sylwetki wybranych twórców oraz wspomnienia osób współpracujących z Wytwórnią. Dopełnieniem wystawy czasowej jest prezentacja dorobku wytwórni na wystawie stałej Łódź filmowa na I piętrze.
WFO – 75 lat filmowej Fabryki
Filmy oświatowe powstawały już w pierwszych powojennych latach 1945–1949, czyli zanim utworzono Wytwórnię Filmów Oświatowych (WFO). Od listopada 1945 roku działał Wydział Filmów Oświatowych Instytutu Filmowego w Łodzi przy ulicy Kilińskiego 210, którym kierował Seweryn Nowicki. Wydział miał bazy terenowe, np. w Krakowie, gdzie w 1946 roku powstała Wieliczka Jarosława Brzozowskiego (nagrodzona Grand Prix na Festiwalu Filmowym w Cannes) oraz w Żyrardowie, gdzie tworzyli specjalizujący się w filmie biologicznym Marta i Karol Marczakowie.
29 grudnia 1949 roku wydano zarządzenie o powołaniu WFO. W konsekwencji zlikwidowano Instytut Filmowy i zmieniono organizację produkcji filmowej. Od 1950 roku działalność WFO była ściśle związana z wydarzeniami politycznymi. W okresie stalinizmu filmy miały często charakter propagandowy, choć powstawały też neutralne ideologicznie filmy przyrodnicze, jak te tworzone przez Włodzimierza Puchalskiego np.: Kormorany (1950) czy Instynkt macierzyński ptaków (1954). Odwilż polityczna po 1956 roku zaowocowała jednymi z pierwszych eksperymentów z formą artystyczną filmów produkowanych w WFO. Były to m.in. Mrówcze szlaki (1956) Stanisława Kokesza oraz Narty, gips, Zakopane (1957) Edwarda Pałczyńskiego.
Powstające w latach 60. tytuły były nie tylko interesujące artystycznie, ale dotyczyły aktualnych tematów np.: nowych technologii (Komputery, reż. Krzysztof Zanussi), kosmonautyki (seria Janusza Stara) oraz procesów biologicznych, chemicznych i fizycznych niemożliwych do uchwycenia gołym okiem. Rejestrowano je za pomocą specjalnych technik zdjęciowych (Bolesław Bączyński, Józef Arkusz). Zmiany, jakie zaszły w polskiej kinematografii na fali Marca 1968 roku, wpłynęły na WFO. Wydarzenia marcowe pozbawiły pracy reżyserów, pracowników technicznych oraz redaktora naczelnego Wytwórni.
Sytuacja w WFO uspokoiła się w pierwszej połowie lat 70. wraz z powołaniem nowego redaktora naczelnego – Macieja Łukowskiego. Wprowadzona przez niego polityka „otwartych drzwi”, poskutkowała debiutami blisko 30 absolwentów Szkoły Filmowej w Łodzi. Młodzi twórcy otrzymali swobodę artystyczną podczas kręcenia filmów krótkometrażowych. Byli wśród nich m.in: Marek Koterski, Juliusz Machulski czy Henryk Dederko. Polityka debiutów była kontynuowana w okresie Solidarności (1980–1981), a także po zniesieniu stanu wojennego w 1983 roku, co zaowocowało filmami m.in. Jana Jakuba Kolskiego, Pawła Woldana czy Marii Zmarz-Koczanowicz.
WFO w czasach Polski Ludowej zrealizowała blisko 4500 filmów krótkich, w tym edukacyjnych, popularnonaukowych, dokumentalnych, aktorskich (głównie dla dzieci i młodzieży), przyrodniczych i reklamowych. Po 1990 roku Wytwórnia, podobnie jak inne polskie instytucje produkujące filmy, przeszła restrukturyzację. Zredukowano liczbę etatów i zmieniono nazwę na Wytwórnia Filmów Oświatowych i Programów Edukacyjnych (WFOiPE). W 2010 roku powrócono do dawnej nazwy, a WFO stało się Spółką Samorządu Województwa Łódzkiego. Od tego momentu Wytwórnia digitalizuje i rekonstruuje swoje zbiory filmowe oraz produkuje i koprodukuje nowe filmy.
Kilińskiego 210
Wytwórnia Filmów Oświatowych do dziś mieści się na terenach pofabrycznych przy ul. Kilińskiego 210. W sąsiedztwie innych fabryk przemysłowej Łodzi, powstał kompleks obejmujący nie tylko hale produkcyjne, działy montażu i dźwięku, ale także pracownie rysunkowe i trickowe. Artyści i animatorzy tworzyli skomplikowane efekty specjalne oraz animacje, które urozmaicały filmy.
W laboratoriach poddawano obróbce taśmę filmową, a w salach projekcyjnych odbywały się kolaudacje i oceny filmów.
Świat nieoczywisty
W WFO pierwsze filmy tworzyli przyszli słynni reżyserzy, operatorzy i kompozytorzy. Powstawały tam filmy awangardowe i artystyczne oraz instruktażowe i edukacyjne.
Z kolei współpraca świata nauki i świata sztuki filmowej zaowocowała filmami o zjawiskach przyrodniczych. Filmy te, często zrealizowane z niezwykłą precyzją i wytrwałością, edukowały o wartości naturalnego środowiska i konieczności jego ochrony.
Od 21 września 2024 roku zwiedzający Muzeum Kinematografii mogą zobaczyć, jak niezwykłym i nieoczywistym miejscem była i jest Wytwórnia. Dzięki fragmentom filmowych produkcji WFO ułożonym w wyjątkowe autorskie eseje, prezentacjom sylwetek twórców, nagranym wspomnieniom, obraz Oświatówki jawi się jako miejsce rozpięte między propagandową sztampą, edukacyjnym zacięciem i twórczą wolnością. Miejsce ze wszech miar nieoczywiste.
Oświatówka. Fabryka nieoczywistości
Wystawa czasowa od 21 września 2024 do 29 grudnia 2024
Muzeum Kinematografii w Łodzi
Kuratorzy wystawy
Zuzanna Woźniak
Kornel Nocoń
Konsultant merytoryczny
dr Emil Sowiński
Autorzy esejów filmowych
Jakub Mikurda
Franciszek Berbeka
Monika Kotecka
Mateusz Romaszkan
Katarzyna Figat
Kornel Nocoń
Grzegorz Steć
Inne materiały audiowizualne
Stefan Brajter
Maciej Keppe
Projekt i wykonanie wystawy
Ferwor
Identyfikacja wizualna wystawy
Lotne Studio
Pracownicy Muzeum uczestniczący w przygotowaniu
Grzegorz Steć, Rafał Andrzejczak, Anna Michalska, Wojtek Wojtysiak, Mikołaj Zacharow, Mariusz Jarząbek, Mirosław Gumiński, Marzanna Gumińska, Sebastian Snurski
Specjalne podziękowania dla Jerzego Stara, który udostępnił na wystawę obiekty po swoim ojcu Januszu Starze
Dofinansowanie:
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w programie “Wspieranie dzieł muzealnych”.
Partnerzy Wystawy: Wytwórnia Filmów Oświatowych, Uniwersytet Łódzki, Szkoła Filmowa w Łodzi
Patroni medialni Wystawy: Radio Łódź, filmpolski.pl, TVP3 Łódź
![Wieczór samorządowy. Zmiany na placu Dąbrowskiego i nocna prohibicja [PODCAST]](https://radiolodz.pl/wp-content/uploads/2024/10/michal-dabrowski-1-convert.io_-75x75.jpg "Artur Dunin i Marek Michalik w Politycznym poniedziałku [PODCAST] 20")
