„Pałac pełen bajek” w nowej odsłonie!

W Muzeum Kinematografii w Łodzi zaprezentujemy najbardziej znane postaci z dobranocek – m.in. misia Uszatka, psa Reksia, Smoka Wawelskiego, wróbla Ćwirka, pingwina Pik-Poka. Na wystawie każdy filmowy bohater wystąpi w swojej oryginalnej filmowej postaci: Uszatek, Pik-Pok, Colargol i Muminki jako lalki, które wystąpiły w animacjach, a Reksio, Bolek i Lolek, Smok Wawelski i Bartolini Bartłomiej herbu Zielona Pietruszka, koty Filemon i Bonifacy oraz Ćwirek jako celuloidy (czyli rysunki na przezroczystych foliach). Prezentowane na wystawie bajki powstały w łódzkim Studiu Małych Form Filmowych Se-Ma-For, a także w Studiu Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej, Studiu Miniatur Filmowych w Warszawie i innych.

Nowoczesna, interaktywna wystawa stała zostanie udostępniona zwiedzającym 22 marca. W programie weekendu otwarcia oprócz nowej ekspozycji są zabawy dla dzieci oraz projekcje bajek animowanych w muzealnym kinie Kinematograf.

„Pałac pełen bajek” dla widzów w każdym wieku

Wystawa jest propozycją dla wszystkich, bez względu na wiek. Dorośli odbiorcy przypomną sobie czasy dzieciństwa, a młodsi będą mieli szansę poznać bohaterów kultowych polskich serii animowanych. Te postaci mają już nawet po kilkadziesiąt lat, ale w ogóle się nie starzeją. Bohaterami wystawy są najbardziej znane rysunkowe sylwetki i zwierzęta z polskich filmów animowanych, zrealizowanych w Łodzi, Warszawie, Bielsku-Białej.

Przestrzeń wystawy została podzielono na dziesięć boksów, poświęconych kultowym bohaterom dobranocek, wieczorynek oraz filmów kinowych. Ekspozycja składa się z dwóch ścieżek: animacji lalkowej oraz animacji rysunkowej. W części poświęconej animacji lalkowej prezentowane są bajki z łódzkiego Se-Ma-Fora takie jak: „Mały pingwin Pik-Pok”, „Przygody misia Colargola”, „Przygody misia Uszatka”. W boksie małego pingwina Pik-Poka poczujemy się jak w Krainie Śniegowych Burz. Zobaczymy filmowe lalki wykorzystane w animacji oraz oryginalne projekty scenografii. W części poświęconej semaforowskim Muminkom, nakręconym według książek Tove Jansson, na zwiedzających czeka ogromna torebka Mamy Muminka. Zostały w niej ukryte oryginalne lalki półpłaskie z dobranockowego serialu oraz slajdy z kadrami z animacji. Część ekspozycji poświęcona misiowi Colargolowi przypomina jego podróże po świecie z magiczną walizką; Colargol szukał na różnych kontynentach przyjaciela – szczurka Hektora. Tutaj pokażemy oryginalne lalki, projekty postaci Hektora i jego kuzynów a Ameryki, Afryki czy Australii, zaprojektowanych przez Tadeusza Wilkosza. Zwiedzający znajdą się w też w pokoju misia Uszatka, zobaczą scenopis obrazkowy oraz lalkę głównego bohatera.

Bohaterowie animacji rysunkowej zajmują drugą część wystawy. Studio Filmów Rysunkowych z Bielska-Białej reprezentują Reksio, Bolek i Lolek oraz postaci z „Porwania Baltazara Gąbki” Stanisława Pagaczewskiego. Wejdziemy do budy Reksia, dołączymy do bohaterów odcinka „Reksio i wrona”. Kto lubi dźwięki i hałasy, może tutaj, przy pomocy tablicy manipulacyjnej, zagrać własny koncert. Poznamy także produkcje rysunkowe z Se-Ma-Fora: „Zaczarowany ołówek”, „Dziwny świat kota Filemona”, „Przygód kilka wróbla Ćwirka”. Najmłodszą na wystawie animacją, wyprodukowaną przez Studio Anima-Pol w Łodzi, jest „Pamiętnik Florki”, łączący tradycyjną animację z techniką komputerową (2014-2016). Animacja stanowi ekranizację książki Roksany Jędrzejewskiej-Wróbel. Najstarszy eksponat na wystawie to celuloid z „Polki” Macieja Sieńskiego z 1948 roku.

„Pałac pełen bajek” w zamyśle twórców ekspozycji ma jednocześnie bawić i dostarczać solidnej porcji wiedzy na temat filmów animowanych, technik stosowanych w ich realizacji oraz twórców tych filmów. Wśród interaktywnych elementów wystawy zwiedzający znajdą uproszczony wieloplan (stół animacyjny), który pomaga zrozumieć proces powstawania animacji rysunkowych i lalkowych.

Wystawa jest również hołdem dla twórców filmów animacyjnych. Dzięki archiwalnym zdjęciom przyjrzymy się m.in.: Janinie Hartwig przy pracy nad „Przygodami misia Colargola”, Jadwidze Kudrzyckiej przy wieloplanie, podczas pracy nad „Opowiadaniami Muminków”, Marianowi Kiełbaszczakowi na planie filmu „Maurycy i Hawranek” oraz Tadeuszowi Wilkoszowi na planie „Smoka Barnaby”.

– Na wystawie prezentujemy znakomity zbiór eksponatów i materiałów archiwalnych z kolekcji Muzeum. Pokazujemy je w różnorodny sposób, w ich oryginalnej postaci – mówi Zuzanna Woźniak, kuratorka wystawy „Pałac pełen bajek”. – Wystawa została uzupełniona o tyfloformy, które osobom niewidzącym i słabowidzącym pozwolą poznać bohaterów poprzez dotyk. Zależało nam na stworzeniu ekspozycji stanowiącej pomost między starszym a młodszym pokoleniem. Spotkanie z bohaterami „Pałacu pełnego bajek” u dorosłych odbiorców na nowo obudzi do życia wspomnienia z dzieciństwa. Bez wątpienia emocje rodziców, dziadków, opiekunów udzielą się również dzieciom.

Krótko o początkach polskiej animacji

Rok 1946, Łódź. Zenon Wasilewski i Ryszard Potocki, entuzjaści łączenia dziesiątej muzy ze sztuką plastyczną, w małym pokoiku przy Kilińskiego 210 pracują nad pierwszymi animowanymi krótkimi filmami. Są wśród nich „Paweł i Gaweł” Potockiego oraz „Ruch to zdrowie” Wasilewskiego. Z wymienionych twórców, wierny tworzeniu animacji, pozostaje Zenon Wasilewski, którego film „Za Króla Krakusa” (1946, premiera kinowa 1947) uznawany jest za początek polskiej profesjonalnej animacji. Potocki swoje zawodowe życie poświęcił próbom stworzenia instytucjonalnych warunków do pracy nad filmem animowanym. Tak powstało Studio Filmów Kukiełkowych. W następnych latach przeobraża się kolejno w Oddział Filmów Kukiełkowych i Oddział Filmów Rysunkowych przy Wytwórni Filmów Fabularnych w Łodzi (od 1950 do 1955) oraz Studio Filmów Lalkowych z siedzibą w Tuszynie (Oddział przy WFF w Łodzi, od 1956), by od 1961 roku nosić nazwę Studio Małych Form Filmowych Se-Ma-For.

Przez wiele lat znakami rozpoznawczymi Studia byli bohaterowie seriali: miś Colargol, kot Filemon, miś Uszatek czy Muminki. W Se-Ma-Forze powstały także pełnometrażowe filmy animowane, wyświetlane w kinach: „Colargol zdobywca kosmosu” (1978, reż. Tadeusz Wilkosz), „Colargol na Dzikim Zachodzie” (1979, Edward Sturlis), „Szczęśliwe dni Muminków” (1983, Lucjan Dembiński, Krystyna Kulczycka, Jadwiga Kudrzycka, Dariusz Zawilski), „Zima w dolinie Muminków” (1986, Lucjan Dembiński, Krystyna Kulczycka, Jadwiga Kudrzycka), „Niezwykłe przygody pluszowych misiów” (1990, Tadeusz Wilkosz) oraz „Mamo, czy kury potrafią mówić?” (1997, Tadeusz Wilkosz). Wśród twórców związanych z Se-Ma-Forem warto wymienić takie nazwiska jak: Włodzimierz Haupe, Halina Bielińska, Teresa Badzian, Jerzy Kotowski, Lidia Hornicka, Janina Hartwig, Lucjan Dembiński, Jadwiga Kędzierzawska, Janusz Nasfeter, Lechosław Marszałek, Marian Kiełbaszczak, Stanisław Lenartowicz, Zbigniew Rybczyński, Piotr Dumała, Marek Skrobecki czy Zbigniew Kotecki. Realizacje Studia nagradzano zarówno w Polsce, jak i za granicą (m.in. festiwale w Krakowie, Wenecji, Paryżu i Annecy). Najważniejszym wyróżnieniem Se-Ma-Fora jest Oscar za autorskie „Tango” Zbigniewa Rybczyńskiego (1980, Oscar w 1983).

Se-Ma-For, decyzją Komitetu Kinematografii, przestał działać jako przedsiębiorstwo w listopadzie 1999 roku. Grupa byłych pracowników Studia na czele ze Zbigniewem Żmudzkim, zdecydowała się założyć spółkę pod nazwą SE-MA-FOR Produkcja Filmowa Sp. z o.o. Największym sukcesem „nowego” SE-MA-FORA został „Piotruś i Wilk” (2006, reż. Suzie Templeton, ze scenografią Marka Skrobeckiego); koprodukcja z firmą Break Thru Films uhonorowana Oscarem w 2007 w kategorii Najlepszy krótkometrażowy film animowany. Działalność „nowego” SE-MA-FORA zakończyła się w 2018 roku.

Nie tylko Se-Ma-For

Na mapie polskiej animacji ważne są także inne ośrodki filmowe. Studio Filmów Rysunkowych powstaje w 1947 roku w Katowicach, z czasem zostaje przeniesione do Wisły, a następnie do Bielska-Białej. Specjalizowało się w produkcji filmów przeznaczonych dla młodszej widowni. Dużą popularnością cieszyły się przygody Bolka i Lolka oraz psa Reksia realizowane przez Władysława Nehrebeckiego i Lechosława Marszałka. W 1989 roku działalność rozpoczyna Studio Filmowe Anima-Pol (od 1991 już nie jako spółka polsko-francuska, a prywatne przedsięwzięcie Jadwigi Wendorff i Pawła Wendorff). Dla TVP zrealizowano tu kilkadziesiąt seriali i programów edukacyjnych, łącznie ponad 1000 odcinków. Filmy animowane powstawały również w Studiu Miniatur Filmowych w Warszawie (początkowo jako oddział SFR w Bielsku-Białej), w firmach Centra Studio Łódź, STO Films Ltd. Łódź, Studiu Filmów Animowanych w Krakowie oraz TV Studiu Filmów Animowanych sp. z o.o. w Poznaniu.

Wernisaż wystawy „Pałac pełen bajek”: 21 marca, czwartek, 17:00. W weekend otwarcia ekspozycji Muzeum Kinematografii w Łodzi będzie czynne w godzinach: 22.03, piątek, 9-18 oraz 23-24.03, sobota-niedziela, 11-18. W programie gry i zabawy dla dzieci w Sali wystaw czasowych oraz projekcje bajek animowanych w kinie Kinematograf.

Wystawę dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego oraz ze środków Urzędu Miasta Łodzi.

Partnerami są: Studio Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej, Studio Filmowe Anima-Pol, Moomin Characters, Rights&Brands, Muzeum Dobranocek w Rzeszowie, NaFilm w Pradze, Uniwersytet Łódzki, Filmoteka Narodowa Instytut Audiowizualny w Warszawie.

Muzeum Kinematografii w Łodzi, Pl. Zwycięstwa 1