BIP
Historia opactwa cystersów
Impreza w ramach „Łódzkie Królewskie” zorganizowana przez Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego pod patronatem marszałka Grzegorza Schreibera odbędzie się w miejscu szczególnym i będzie dotyczyła ważnych wydarzeń sprzed 705 lat. To wtedy w 1318 roku nastąpił początek końca rozbicia dzielnicowego w Polsce, a wszystko za sprawą tzw. supliki sulejowskiej.
Zanim jednak o tym, przypomnijmy także historię opactwa cystersów w Sulejowie, które uznane jest za jeden z najpiękniejszych zabytków kultury romańskiej, a jego początki sięgają XII wieku. Zakon Ojców Cystersów, Sacer Ordo Cisterciensis (SOCist), został założony 21 marca 1098 w Cîteaux (łac. Cistercium) koło Dijon w Burgundii przez świętego Roberta z Molesmes w ramach ruchu odnowy życia monastycznego. Pierwszymi cystersami była grupa benedyktynów z klasztoru w Molesme, zwolenników ścisłego przestrzegania reguły świętego Benedykta i nawiązania do życia eremickiego (eremityzm). Cystersi praktykowali surową ascezę, uprościli liturgię, zrezygnowali z beneficjów feudalnych, podjęli pracę na roli jako źródło swego utrzymania. Reguła cystersów obejmowała również przepisy dotyczące sztuki, zwłaszcza architektury. W swych budowlach wprowadzili jako jedni z pierwszych formy wczesnogotyckie (np. sklepienia krzyżowo-żebrowe, ostrołukowe arkady, które stosowano w budownictwie kościołów i gotyckich katedr w Hiszpanii, Włoszech, na terytorium Niemiec).
W Polsce od 1143 r.
W Polsce Cystersi pojawili się w 1143 roku. Z zakonu cystersów wywodzili się liczni papieże (Eugeniusz III i Benedykt XII). Przywilejem z 10 sierpnia 1176 roku książę sandomierski Kazimierz Sprawiedliwy założył i uposażył klasztor sulejowski, nadając mu co najmniej 14 wsi w tym Sulejów z przyległościami oraz przekazując na własność klasztoru 6 innych wsi, koło Zgierza i Łęczycy. Do Sulejowa przybyli mnisi z burgundzkiego Morimond. Było ich dwunastu. Około 1190 roku klasztor otrzymał od arcybiskupa gnieźnieńskiego dziesięciny kościelne z 13 wsi w tym: Sulejów, Biała, Łęczno, Strzelce, Dąbrowa, Milejów, Skąpice, Ścibór, Domiechowice, Bałdrzychów, Cienia, Tądowa, Rudno.
Lokacja Sulejowa
Nie zachowały się imiona pierwszych sulejowskich opatów. Pierwszym znanym z imienia był Wilhelm. W XII wieku liczba zakonników liczyła 60 braci. W 1217 roku, cystersi przystąpili do budowy nowej, okazalszej świątyni. Konsekracja kościoła odbyła się w 1232 roku, a dokonał jej abp. gnieźnieński Pełka. Kościołowi nadano wezwanie Matki Boskiej i św. Tomasza Kantauryjskiego. Klasztor w połowie XIII wieku był w posiadaniu ok. 50 wsi i 45 dziesięcin z wsi, dysponował kościelnymi targami i regaliami. Pod koniec XIII wieku nastąpiła też lokacja Sulejowa, który tym samym stał się miastem. Przypomnijmy. Od 1138 roku do 1320 roku w Polsce trwało rozbicie dzielnicowe. Na mocy ustawy sukcesyjnej Bolesława III Krzywoustego kraj został podzielony na dzielnice. Rozbicie dzielnicowe de facto poskutkowało przekształceniem Polski w luźną konfederację księstw, które łączyła jedynie wspólna głowa państwa oraz (w teorii) polityka zagraniczna.
Papież żądał szeregu ustępstw
Władysław Łokietek, po śmierci swego głównego rywala Wacława II w 1305 r., zajął Małopolskę, Ziemię Łęczycką i Sieradzką, Kujawy oraz Pomorze Gdańskie. Nie podporządkowały mu się Śląsk, Mazowsze i Wielkopolska. Piętrzyły się i inne trudności. Pretensje do polskiej korony wysuwał król Czech Jan Luksemburski, a Krzyżacy zajęli w latach 1308-1309 Pomorze Gdańskie. W Krakowie wybuchł z kolei bunt mieszczan, który okrutnie stłumili łokietkowi rycerze. Wkrótce jednak los uśmiechnął się do ambitnego Piasta – w roku 1314 Władysław zajął Wielkopolskę. Niezwłocznie wysłał na dwór papieski do Awinionu prośbę o zgodę na koronację. Odpowiedź Jana XXII przywiózł do Polski arcybiskup Janisław. Papież żądał od Łokietka szeregu ustępstw. Książę postanowił się na nie zgodzić. Walcząc o zjednoczenie Polski, przyszły król ścigany przez rycerzy czeskiego króla Wacława II schronił się w jednej z małopolskich jaskiń. Według legendy życie uratował mu pająk, zasłaniając wejście do jaskini swoją pajęczyną. Być może ukrycie się w tak niedostępnym miejscu ułatwił księciu jego niewielki wzrost. Jaskinia ta nazywana jest dziś Grotą Łokietka i znajduje się w Ojcowskim Parku Narodowym w pobliżu Krakowa.
Suplika sulejowska
Sytuacja sprzyjała Łokietkowi. W dniach od 18 do 23 czerwca 1318 roku w Sulejowie odbył się zjazd możnych, na którym uchwalono tzw. suplikę sulejowską dotyczącą przyszłej koronacji Władysława Łokietka. Uczestniczyli w nim najważniejsi urzędnicy ziem krakowskiej, sandomierskiej, łęczyckiej i sieradzkiej, opaci sulejowski i wąchocki oraz biskup wrocławski Gerward i arcybiskup Janisław. Na zjeździe przyjęto żądania papieża i uznano zwierzchność papiestwa nad Polską. Ustanowiono trybunały inkwizycyjne, które miały ścigać heretyków. W zamian za to, papież miał wyrazić zgodę na koronację Łokietka. Odpowiedź nadeszła w 1319 roku: ”Żądaliście zatem, abyśmy ukochanego syna naszego przesławnego męża Władysława, (…) słynnego odwagą i przezornością, zasobnego w wojsko i bogactwa, potężnego wielką liczbą poddanych, twierdz i grodów, z łaski naszej apostolskiej wynieśli na stolicę królewską i zgodnie królem Polski mianować i koronować zalecili”. Jan XXIII nie chcąc narazić się potężnemu królowi czeskiemu Janowi Luksemburskiemu, uchylił się od ostatecznej decyzji: „My zatem, chcąc każdego przy prawach, mu służących, zostawić, osądziliśmy wstrzymać się z wyrokiem takowego przyznania, przez co atoli nie myślimy bynajmniej przesądzać prawa, należącego wam i innym proszącym, którego wolno wam będzie używać, jak i kiedykolwiek zechcecie, bez ujmy i ubliżenia prawu cudzemu”.
Jednak panowie polscy potraktowali słowa papieża, jako brak sprzeciwu wobec przedstawionej prośby.
Koronacja Łokietka
Arcybiskup Janisław koronował Władysława Łokietka na króla Polski w katedrze w Krakowie 20 stycznia 1320 roku. Co ciekawe król otrzymał nowe insygnia koronacyjne, dawne z czasów Bolesława Szczodrego Przemysł II wywiózł bowiem z Krakowa do Gniezna, stąd trafiły do Czech i tam zaginęły. Koronacja oznaczała symboliczny koniec rozbicia dzielnicowego kraju. Pragnienie, które przedstawiciele polskiego społeczeństwa wyrazili na zjeździe w Sulejowie zostało spełnione. Od tej pory Królestwo Polskie stało się równorzędne w stosunku do innych monarchii europejskich.
Opracowano na podstawie:
encyklopedia.pwn.pl.
Historia. Encyklopedia WSiP, Warszawa 2004.
I. Kaczyńska, Cystersi w Polsce, Warszawa 2010.
K. Myszkowska, Sulejów historyczny, Sulejów 2018.
E. Olkuśnik, Z Sulejowa na tron, historiaposzukaj.pl.
H. Samsonowicz, J. Tazbir, T. Łepkowski, T. Nałęcz, Polska. Losy narodu i państwa, Warszawa 1992.
W. Skupin, Opactwo w Sulejowie. Czas zatrzymał się tu w średniowieczu, 12 sierpnia 2019, polskazachwyca.pl.
wikipedia.org.
Władysław Łokietek, muzhp.pl.
J. Wyrozumski, Historia Polski do 1505 roku, Warszawa 1982.
![Debata samorządowa. Jak widzą przyszłość nowi włodarze Sulejowa i Kluk? [PODCAST]](https://radiolodz.pl/wp-content/uploads/2024/12/PXL_20241210_1751476062-scaled-120x86.jpg "Debata samorządowa. Jak widzą przyszłość nowi włodarze Sulejowa i Kluk? [PODCAST] 5")
