Obchodyzazwyczaj odbywają się one 29 sierpnia – w dniu ostatniego transport Żydów z Łodzi do Auschwitz, ale w tym roku 29 sierpnia przypada w szabat, stąd uroczystości zaplanowano wcześniej.

Główne obchody rozpoczęły się o godz. 11.00 – odbyły się uroczystości religijne i symboliczne zapalenie zniczy przed pomnikiem pamięci łódzkich Żydów, a następnie wydarzenia na Stacji Radegast, skąd do Auschwitz odszedł ostatni transport łódzkich Żydów. Uroczystości będą miały ograniczony charakter ze względu na pandemię koronawirusa i obowiązujące w związku z nią regulacje sanitarne.

W obchodach wzięliudział przedstawiciele Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu, Gminy Wyznaniowej Żydowskiej, władz państwowych i samorządowych. Po raz pierwszy od wielu lat zabrakło ocalałych z łódzkiego getta, którzy mieszkają zagranicą. Nie uczestniczyli w obchodach ze względu na pandemię koronawirusa. Do wszystkich ocalałych zwróciła się Ala Elczewska, córka ocalałej z łódzkiego getta. -Nauczyliśmy się być dumni z naszego żydowskiego dziedzictwa. Nigdy nie zapomnimy o waszym cierpieniu. Powierzyliście nam moralny obowiązek i zobowiązanie do pamiętania. Wezwaliście nas do opowiedzenia następnym pokoleniom waszej historii o przetrwaniu.

W imieniu premiera Mateusza Morawieckie na łódzkich uroczystościach głos zabrał minister rolnictwa i rozwoju wsi Jan Krzysztof Ardanowski. -Wspólne życie, los, historia Polaków i Żydów są dla nas wszystkich zobowiązaniem, by pamięć o tragedii Żydów nigdy się nie skończyła.

Łódzkie getto, założone 8 lutego 1940 roku przez Niemców jako pierwsze na okupowanych ziemiach polskich, zostało zlikwidowane jako ostatnie. Przeszło przez nie ponad 200 tysięcy Żydów, zmarło ponad 45 tysięcy. Przeżyło, według różnych źródeł, od 7 do 13 tysięcy osób. Mieszkańcy żydowskiej dzielnicy umierali z głodu, wycieńczenia i chorób. Część ginęła od kul żandarmów lub została zamęczona torturami przez niemiecką policję kryminalną – Kriminalpolizei.

Czytaj także: Koncert z okazji 76. rocznicy likwidacji Litzmanstadt Ghetto [ZDJĘCIA]

Jednym z ocalałych był Eliezer Grynfeld, który po wojnie wyemigrował do Izraela. W 2008 roku przyjechał do Łodzi i jako świadek historii wspominał dramatyczne chwile. -Niemcy wskoczyli do getta łapać Żydów i wtedy na ulicy zrobił się tłum. Straciłem matkę, nie wiedziałem, jak mogę ją odnaleźć. Włożyłem do ust cztery palce i gwizdnąłem, mama podniosła rękę, dobiegłem do niej i wymknęliśmy się z tej pułapki. Ten gwizd jeszcze dziś jest używany przez nasze wnuki.

W 2005 roku w obchodach rocznicy likwidacji łódzkiego getta uczestniczył między innymi Szymon Berger, który przyjechał na uroczystości ze Stanów Zjednoczonych. Ze wzruszeniem mówił, że przeżył getto dzięki Polakom, którzy pomagali Żydom, narażając własne życie. -Dla mnie to jest bardzo ważne w życiu. Chciałem osobiście podziękować chrześcijanom, którzy nam pomagali podczas wojny.

Niemcy stworzyli w łódzkim getcie warunki podobne do panujących w obozach przymusowej pracy. Tylko w 1943 roku pracowało tu dla potrzeb gospodarki wojennej III Rzeszy 70 tysięcy osób w ponad stu zakładach.

Począwszy od 1942 roku Żydzi byli stopniowo wywożeni z łódzkiego getta do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem. Między 5 a 12 września 1942-go Niemcy przeprowadzili akcję nazwaną “Wielka Szpera” – od “Allgemeine Gehsperre” – “całkowity zakaz opuszczania domów”. W jej wyniku z dzielnicy zamkniętej wysiedlono i skierowano na śmierć od 15 do 16 tysięcy osób nieprzydatnych do pracy – dzieci poniżej 10 roku życia, a także osób starszych i chorych.

W czerwcu 1944 roku, wobec zbliżającego się frontu, Niemcy rozpoczęli ostateczną likwidację łódzkiego getta. 29 sierpnia z przystanku Radegast – Radogoszcz odszedł do Auschwitz ostatni transport łódzkich Żydów. W getcie pozostała tylko niewielka grupa, która miała uporządkować jego teren. Ogółem do obozów w Chełmnie nad Nerem i Auschwitz-Birkenau wywieziono około 145 tysięcy Żydów.

/ IAR, Agata Gwizdała

Posłuchaj i dowiedz się więcej:

Koronawirus – co musisz wiedzieć?