Pierwsze informacje o masowych mogiłach w okolicach Katynia pojawiły się już jesienią 1941 roku, gdy na te tereny wkroczyła armia niemiecka. Groby mieli odkryć polscy robotnicy przymusowi zatrudnieni w organizacji Todt, niemieckiej organizacji budującej obiekty wojskowe: Teofil Dolata, Jan Wachowiak i Zygfryd Musielak. Zimą 1943 roku o mogiłach mieli dowiedzieć się Niemcy. – Okoliczni rosyjscy chłopi przekazali informację, że na tamtym obszarze w roku 1940 miały miejsce masowe przywózki, najprawdopodobniej Polaków, których rozstrzeliwano – mówi historyk dr Szymon Niedziela.

O odnalezieniu masowych mogił 13 kwietnia 1943 roku poinformowało Radio Berlin. Sprawa Katynia szybko stała się sprawą międzynarodową. Józef Staliin wykorzystał ją do gry przeciwko polskiemu rządowi w Londynie.

– Dla Stalina była doskonałym pretekstem, by zerwać stosunki z rządem Sikorskiego. Żeby pokazać pozostałym aliantom, że Polacy zamiast w pełni skupić się na walce z Niemcami to zadają cios i nazywają sowietów mordercami – wyjaśnił historyk. Sowieci zorganizowali nawet specjalną komisję, tak zwaną komisję Nikołaja Burdenki, która stwierdziła, że mordu dokonali Niemcy w 1941 roku.

Sprawa katyńska nie odegrała znaczącej roli do końca II wojny światowej. Jej znaczenie w stosunkach międzynarodowych zaczęło rosnąć z początkiem zimniej wojny.
ZSRR przyznał się do zbrodni dopiero u swojego schyłku w 1990 roku, gdy Michaił Gorbaczow oświadczył, że zbrodnia katyńska była zbrodnią stalinizmu.

– Rzeczą przełomową było to, co w 1992 roku zrobił Borys Jelcyn, który przekazał nam kopie najważniejszych dokumentów dotyczących sprawy katyńskiej – powiedział doktor Szymon Niedziela. Wśród przekazanych dokumentów była kopia notatki z rozkazem rozstrzelania Polaków, podpisanym przez najważniejszych polityków w ZSRR, w tym przez Józefa Stalina.

W 1993 roku w Warszawie, podczas oficjalnej wizyty w Polsce, prezydent Rosji Borys Jelcyn przeprosił za zbrodnię katyńską.

W Dniu Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej prezydent Andrzej Duda opublikował przesłanie w związku z 80-tą rocznicą odkrycia masowych grobów polskich oficerów.
W przesłaniu czytamy między innymi, że “Katyń pozostaje symbolem, bez którego nie można zrozumieć historii Polski. Nazwa tego miejsca przypomina o ponad 20 tysiącach naszych rodaków, ludobójczo zgładzonych przez NKWD. Katyń to także symbol pamięci, przechowanej w polskich domach mimo pół wieku zniewolenia i fałszowania historii przez reżim komunistyczny. To też symbol walki o prawdę, która zaczęła się wraz z odkryciem zbiorowych mogił” – napisał Andrzej Duda.

Prezydent oddał hołd Polakom pochowanym w Katyniu, Charkowie, Miednoje i Bykowni oraz w innych, nieznanych jeszcze miejscach. Wyraził także wdzięczność wszystkim, którzy przyczynili się do zachowania pamięci o zbrodni katyńskiej i zaapelował o przekazywanie tej pamięci młodemu pokoleniu. 3kwietnia prezydent złożył kwiaty na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, gdzie swój symboliczny grób mają także pomordowani w Katyniu.

Czytaj: Prawda o zbrodni katyńskiej w materiałach z archiwum łódzkiego oddziału IPN

Wystawy, wydawnictwa, wykłady online czy biogramy zamordowanych w Zbrodni Katyńskiej. To tylko część przedsięwzięć, które przygotował Instytut Pamięci Narodowej na swoich stronach internetowych w ramach obchodów 80. rocznicy zbrodni katyńskiej.

Na stronach internetowych Instytutu Pamięci Narodowej będzie można znaleźć bardzo wiele informacji dotyczących ofiar zbrodni katyńskiej. To między innymi życiorysy zamordowanych, etiudy filmowe im poświęcone czy publikacje historyków w formacie PDF. Prezes IPN dodaje, że na stronach internetowych Instytutu można też znaleźć informacje na temat tych, którzy w PRL walczyli o podtrzymywanie pamięci o ofiarach zbrodni katyńskiej oraz o prawdę katyńską.

13 kwietnia, od 2007 roku obchodzimy Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej.

Fragmenty wykładu prof. por. Stanisława Swianiewicza niedoszłej ofiary Katynia, świadka sowieckiej zbrodni z kwietnia 1940 r.: