Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką ma upowszechnić wiedzę o pomocy niesionej przez Polaków. Data 24 marca jest symboliczna. Tego dnia w 1944 roku dokonano egzekucji na rodzinie Ulmów. Niemiecka żandarmeria zamordowała wówczas Józefa Ulmę, jego ciężarną żonę Wiktorię i sześcioro ich małoletnich dzieci oraz ośmioro ukrywanych przez nich Żydów: Gołdę Grnfeld, Leę Didner z córeczką oraz Saula Goldmana i jego czterech synów. Zbrodnia stała się jednym z symboli martyrologii Polaków mordowanych przez Niemców za niesienie pomocy Żydom.

Polacy są najliczniejszą grupą wśród osób, które otrzymały nadawany przez izraelski Instytut Pamięci Yad Vashem medal “Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata”. Honorowane są nim osoby, które z narażeniem życia i z pobudek humanitarnych chroniły Żydów w czasie okupacji. Wśród ponad 26 tysięcy odznaczonych jest blisko 7 tysięcy Polaków.

Polacy różnie motywowali swe bohaterskie czyny – miłością bliźniego, nauką Kościoła, obywatelskim obowiązkiem lub zwykłą ludzką przyzwoitością. Niezależnie od tego każdy przejaw pomocy świadczonej ukrywającym się Żydom był wyrazem największego heroizmu, ze względu na grożącą za to karę śmierci, ustanowioną przez Niemców na terenie okupowanej Polski.

Pomoc miała charakter zarówno indywidualny, jak i instytucjonalny. Przykładem tej drugiej była działalność Rady Pomocy Żydom pod konspiracyjnym kryptonimem Żegota, tajnej organizacji, będącej organem polskiego rządu na uchodźstwie. Została powołana w grudniu 1942 roku. Była jedyną w okupowanej przez Niemców Europie instytucją państwową, ratującą Żydów od zagłady.Według ustaleń historyków, za pomoc Żydom życie w czasie II wojny światowej życie straciło około tysiąca Polaków.

Z inicjatywą ustanowienia nowego święta państwowego wyszedł jesienią ubiegłego roku prezydent Andrzej Duda, następnie ustawa została przegłosowana przez Sejm, także przez Senat. Poprawki sejmowej opozycji, by obchodzić święto dopiero od przyszłego roku, zostały odrzucone. Prezydent podpisał ustawę 21 marca.

Inicjatywa nawiązuje do dzieła rozpoczętego blisko 10 lat temu przez śp. prezydenta Lecha Kaczyńskiego, który podczas przyznawania odznaczeń 53 Sprawiedliwym Wśród Narodów Świata, podkreślał rolę, jaką tysiące Polaków odegrały w tamtym dziele braterstwa, ratowania przyjaciół Polski, która istniała przed II wojną światową, w której obok siebie mieszkały różne narodowości, ale przede wszystkim mieszkali między sobą – Polacy i Żydzi.