To splot tragicznej austriacko-łódzkiej historii – mówi Joanna Podolska z Centrum Dialugu im. Marka Edelmana. – Jesienią 1941 roku do Łodzi zostało przywiezionych ponad 5tys. Cyganów z Burgenlandu. Na terenie getta, a dziś przy ulicy Wojska Polskiego, znajduje się miejsce pamięci,to jest tzw. Kuźnia Romska.

Historia osadzonych w łódzkim getcie Romów była wcześniejniemal w ogóle pomijana w przekazach. Ta pamięć została przywrócona – dodaje dyrektor Archiwum Państwowego w Łodzi Piotr Zawilski.

Spośród 5 tysięcy przywiezionych do Łodzi Cyganów, ponad 600 zmarłowskutek chorób i zabójstw. Pozostałych ok. 4300 mieszkańców, w dniach od 5 do 12 I 1942 r. zagazowano w obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem.

W polsko-austriackich obchodach upamiętniających Zagładę Romów udział wzięli przedstawiciele Ambasady Austrii w Polsce, Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi, Centrum Doradztwa i Informacji dla Romów w Polsce, Stowarzyszenie Romów w Skierniewicach, Stowarzyszenie na Rzecz Społeczności Romskiej Zefiryn”, Zgierskie Stowarzyszenie Romów oraz Stowarzyszenie Społeczno Kulturalne Ethnos.

3 sierpnia wChełmnie nad Nerem zostaną uczczeni zamordowani przez Niemców w czasie II wojny Romowie i Sinti. Uroczystość, nad którą patronat honorowy objęli prezydenci Polski i Austrii rozpocznie się o 12.00 w Lesie Rzuchowskim na terenie Muzeum byłego Obozu Zagłady Kulmhof.

Nazistowski ośrodek zagłady Chełmno nad Nerem(niem. Kulmhof) był głównym miejscem masowej zagłady ludności żydowskiej z Kraju Wartyoraz więźniów łódzkiego getta. Ofiary mordowano przez zagazowanie spalinami w ciężarówkach. Ciała wpierw grzebano w masowych fosach, które rozkopano latem 1942 roku, aby jespalić. Wówczas utworzono krematoria dla dalszych transportów. Obóz przestał istnieć w dniu 17 stycznia 1945 w przeddzień wkroczenia Armii Czerwonej.