Pierwsze wykorzystanie kół wodnych na rzece Grabi zawdzięczamy Mikołajowi Tatarce, który zbudował młyn ósmego października 1568 roku. Później powstała tam mechaniczna kuźnia. Obiekty wielokrotnie odbudowywano po pożarach. Obecny wygląd zabytków pochodzi sprzed prawie 200 lat. – To jest jedyny w Polsce kompleks młynów położonych przy jednym spiętrzeniu wody – przekonujeJolanta Radgowska. – Większy z nich jest młyn gospodarczy, w którym jest kompletne dziewiętnasto- i dwudziestowieczne wyposażenie. Począwszy od Turbiny Francisa, pędnie, wszelkie wlewniki i odsiewacze – opowiada kobieta.

Oprócz zabytkowych budynków w Talarze można zwiedzać bogata infrastrukturę wodną chronioną przez program “Natura 2000”. Przy ośmiuset metrowym Kanale Młyńskim rosną ponad dwustuletnie drzewa.

Jan Radgowski zachęca do odwiedzenia pomnika przyrody, który pamięta pierwsze uruchomienie koła wodnego w Talarze: – Wiąz ma prawie pięćset lat. I to by się zgadzało z Kronikami Długosza, że to wszystko ma sens, że nikt sobie tej daty nie wymyślił, bo wszystko to jest w kronikach zapisane. Jest autentyczne.

Kompleks Ldzań-Talar można bezpłatnie zwiedzać w niedzielę (5 czerwca) do godziny 18. Przypadający na dziś Dzień Młynów jest obchodzony w Polsce po raz pierwszy. W Niemczech i Holandii impreza ma kilkudziesięcioletnią tradycję, a do zwiedzania udostępnia się kilka tysięcy obiektów.