W elektrowni atomowej w Czarnobyludoszło do awarii reaktora. W wyniku jego przegrzania nastąpił wybuch wodoru i pożar. Do atmosfery przedostały się duże ilości substancji radioaktywnych. Skażeniu promieniotwórczemu uległ obszar na pograniczu Białorusi, Ukrainy i Rosji, a powstała wówczas chmura radioaktywna rozprzestrzeniła się nad znaczną częścią Europy. Wskutek skażenia ewakuowano i przesiedlono ponad 350 000 osób. Strefa wokół Czarnobyla do dziś jest zamknięta.

Liczba ofiar katastrofy jest trudna do ustalenia. Waha się od kilkudziesięciu osób – według Komitetu Naukowego ONZ do spraw Skutków Promieniowania Atomowego – aż do 200 tysięcy zgonów, które podaje Greenpeace w swoim raporcie, biorąc pod uwagę późniejsze zachorowania na nowotwory.

Zaraz po wybuchu, władze ówczesnego Związku Radzieckiego zaprzeczały katastrofie, a później podawały skąpe dane i niemożliwe do sprawdzenia. Dwa dni później radioaktywna chmura dotarła do Polski.

Katastrofa elektrowni atomowej w Czarnobylu, jak i reakcja na nią władz pokazały, jak niewydolnym państwem jest ZSRR. Rządzący ukrywali rozmiary katastrofy, najbardziej cynicznym krokiem było zorganizowanie 5 dni po awarii parady pierwszomajowej w położonym sto kilometrów od Czarnobyla Kijowie. – Dla władz nie liczyły się kwestie zdrowotne. Najważniejsze było wypełnienie radzieckich rytuałów – podkreśla Paweł Kowal z Instytutu Studiów Politycznych PAN.

Awaria i reakcja rządzących na tę katastrofę ujawniły obłudę radzieckich władz. – Czarnobyl pokazał, na ile szczere były zapewnienia ówczesnego przywódcy ZSRR Michaiła Gorbaczowa o chęci reformowania Związku Radzieckiego. Okazało się, że “pierestrojka” i wiele rzeczy, które się z nią łączyło, na przykład większa wolność słowa, są tylko fikcją – oceniaMałgorzata Nocuń z dwumiesięcznika “Nowa Europa Wschodnia”.

Po awarii w Czarnobylu rozpoczęło się tworzenie ruchów społecznych, przede wszystkim ekologicznych, które też miały wpływ na rozpad Związku Radzieckiego. Innym poważnym czynnikiem była zakończona w 1989 roku interwencja sowiecka w Afganistanie.

ZSRR rozpadł się w 1991 roku.

Informacyjna Agencja Radiowa (IAR)/Piotr Pogorzelski/zr